Dünyayı Yönetecek Zihinler

Dünyayı yönetecek zihinler sentez yapmayı bilen, yaratıcı, başkalarına ve kendine saygılı ve etik düşünebilen zihinler olacak.

Howard Gardner Çoklu Zekâ teorisi kavramını ortaya atarak kişiye özel öğretme ve eğitim modelinin gerekliliğini ortaya koyalı uzun zaman oldu.  Geleceği İnşa Edecek Beş Zihin isimli kitabında ise ihtiyacımız olan düşünme modellerini ortaya koyuyor. Hala güçlü, hala son derece dikkate alınması gereken bir model.

Disiplinli, sentez yapmayı bilen, yaratıcı, başkalarına ve kendine saygılı ve etik düşünebilen zihinlerin dünyayı yöneteceğinden bahsediyor özetle…

Merak edip Türk Dil Kurumunun disiplini nasıl tanımladığına baktım.

Bakın ne deniyor:

1- Sıkı düzen

2- Kişilerin içinde yaşadıkları topluluğun genel düşünce ve davranışlarına uymalarını sağlamak amacıyla alınan önlemlerin bütünü

3- Öğretim konusu olan veya olabilecek bilgilerin bütünü, bilim dalı.

Sadece 3. madde Gardner’in tanımıyla biraz örtüşüyor. Gardner disiplin için “bir beceriyi kusursuz hale geliştirmek için kendini devamlı geliştirmektir” diyor.

En Az 10 Yıl

Psikoloji alanında eğitim görmeme rağmen bir psikolog gibi düşünmeyi öğrenmem on yılımı aldı.

Bu cümlenin sahibi Gardner’a göre kişi kendisine sürekli ve esas olarak sonsuz bir ilerleme sağlayacak alışkanlıkları edindiği ölçüde disiplinli. Uzman tanımı yapılabilmesi için de en az 10 yıl aynı meslek dalında çalışmış olmak gerektiğini belirtiyor.

Bilgiyi salt konu olarak alıp, ezbere dayanan bir yöntemle yetişen gençleri düşünmeden edemiyorum. İş hayatına girdiklerinde ne kadar zorlanıyorlar. Oysa bir disiplin dünya hakkında belli bir tarzda düşünmek demektir. Peki sürekli olarak aynı disiplinde düşünmek ve öğrendiğimiz disiplininin (fen, matematik, psikoloji) kurallarına katı olarak bağlı kalmak yeterli mi?

Sanırım yeterli olsaydı finansçı olmayanlar için finans, hastane yöneticiliği gibi son yıllarda hızla artan çeşitli eğitim programları iş yapmazdı.

Sentez Zihin

Bilgiyi ezberlemenin teknoloji çağında anlamı yok, önemli olan bu bilgiyi yorumlamak ve gerekli biçimde kullanmak diyerek sentez zihne geçiş yapıyor yazar.

Nobel ödüllü fizikçi Murray Gell-Mann 21. yüzyılın en değerli zihni en iyi sentez yapabilen zihin olacak demiş.

Sentez, birbirinden oldukça farklı kaynaklardan elde edinilen bilgiyi, uyumlu ve tutarlı bir bütün içinde birleştirme yeteneği olduğunu belirten Gardner kitabında en çok kullanılan sentez çeşitlerine de değiniyor.

1- Anlatılar (Tolstoy- Savaş ve Barış)

2- Sınıflandırmalar (Dewey onlu sistemi)

3- Karmaşık konseptler (Adam Smith iş bölümü kavramı)

4- Normlar ve Aforizmalar (Atasözleri vb)

5- Etkili benzetmeler, etkiler ve temalar (Adam Smith’in piyasaların kendi düzenini gerçekleştirmesini tarif ederken görünmeyen el benzetmesini kullanması)

6- Sözsüz imgeler (Picasso’nun Guernica tablosunun İspanya iç savaşında yaşanan vahşeti bir tabloya sığdırması)

7- Teoriler (Freud’un psikanaliz teorisi)

8- Meta teori (Hegel- tez-anti tez-sentez sıralaması)

İyi bir sentez için mutlaka; sentezcinin ulaşmak istediği bir amaç, başlangıç noktası, strateji, taslak ve geri bildirim olmalıdır.

Departmanlar Arası Çatışma

Gardner, disiplinler arası çatışmaya sentez zihin eksikliğinin neden olduğunu söylüyor. Departmanlar arası çatışmaya dönüşen ve hepimizin sıkça rastladığı birtakım tipik problemlerin nedenini ortaya koyuyor. Medyada yazı işleri ile reklam departmanının kendi disiplinlerinin dışına çıkamadığı için didişmelerini aklıma getirdi bu.

Intel’den Andy Grove, BP’den John Browne, Microsoft’tan Bill Gates. Bu isimler sentez zihnin en iyi temsilcileri olarak biliniyor.

İnovasyon ve Yaratıcı Zihin

Kitabın yaratıcı zihne ilişkin bölümünde son yıllarda dünyayı kasıp kavuran yeni bir şeyler yaratma ihtiyacının da çok doğru bir biçimde analizi yapılıyor.

 Buluşçuluğu kucaklamayan şirketlerin Pan American havayolları, Westinghouse gibi yok olmaya mahkûm olduklarına dikkat çekiyor.

Akış (The Flow) kavramının isim babası Macar asıllı Amerikalı psikolog Mihaly Csikszentmihalyi’ye göre yaratıcılık sadece bir birey veya grup tarafından geliştirilmiş bir alana özgü ürün söz konusu alan tarafından yenilikçi olarak kabul edildiğinde ve er ya da geç o alanın sonraki çalışmalarında gerçek, belirgin bir etkide bulunduğunda gerçekleşir. (Konuyla ilgili videoyu buradan izleyebilirsiniz.)

Disipline dayanmayan, fayda yaratmayan bir çalışma içi boştur. Aslında bu cümle bile inovatif olmak için milyonlarca dolar harcayan ve karı göz ardı ettiği için zarar eden projelerin nedenini ortaya koyuyor.

Saygılı ve Etik Zihin

Zekanın yeni biçimlerinin kansere aşı bulmak gibi olumlu amaçlar için kullananlar bir yanda. Nükleer başlık ateşlemek için programlanmış bir bilgisayar üretenler diğer yanda. Bu yüzden saygılı ve etik zihinler dünyanın daha mutlu toplumlardan oluşmasında büyük önem taşıyor.

Etnik ve fikirsel farklıları kabul eden kişilerin olduğu toplumlarda çatışmalar azalacak, çözüm odaklı düşünme artacaktır. Gardner “Dünyanın bu hale gelmesinde benim sorumluluğum nedir?” sorgulamasının etik zihnin duruşu olduğunu belirtiyor.

Bilgeliğin Tarifi

Disiplinler, sentezler ve yaratıcılık, her amacın hizmetine koşullanabilir. Gardner, ancak saygıyı ve etik yönelimi de geliştirirsek zihinlerin kötülüğe sapma olasılığının azalacağına dikkat çekiyor.

Bilgisayarlar disiplinli düşünmeyi öğrense de sentezleştirme ve yaratıcılık insani kalacak bir alandır.